Drodzy Rodzice! 

W związku z występowaniem ryzyka sięgania przez dzieci i młodzież po środki psychoaktywne (alkohol, papierosy, dopalacze, narkotyki), pragniemy zwrócić Państwa uwagę na:

- czynniki ryzyka (które mają związek z występowaniem zachowań ryzykownych)

- czynniki chroniące (które wzmacniają zdrowie i pozytywne funkcjonowanie oraz mogą chronić przed sięganiem po środki psychoaktywne). 

1. CZYNNIKI RYZYKA

Są to cechy indywidualne jednostki, środowiska rodzinnego szkolnego, rówieśniczego, najbliższego otoczenia społecznego i makrospołecznego, które mają związek z występowaniem zachowań ryzykownych, chorób i zaburzeń zdrowia psychicznego.

Przykłady wybranych czynników ryzyka:

• Cechy indywidualne jednostki - np. temperament wyrażający się impulsywnością, nadpobudliwością, częstym negatywnym nastrojem, porywczością, smutkiem, brakiem równowagi emocjonalnej, złością, płaczem; duże zapotrzebowanie na stymulację (potrzeba wrażeń).
• Czynniki rodzinne - np. niski status socjoekonomiczny, uzależnienia i choroby psychiczne rodziców, zakłócenia relacji rodzic - dziecko, rozwód lub separacja rodziców, nieprawidłowa realizacja ról rodzicielskich, chroniczne konflikty z udziałem dziecka, doświadczenia traumatyczne, brak kontroli i wsparcia ze strony rodziców, niewystarczające umiejętności wychowawcze rodziców, negatywne wzory starszego rodzeństwa. 
• Czynniki szkolne - niepowodzenia w nauce, negatywny stosunek do szkoły, problemy z zachowaniem w szkole, niski poziom nauczania i opieki w szkole (zły klimat społeczny szkoły, brak wsparcia ze strony nauczycieli, ekspozycja na przemoc w szkole).
• Czynniki związane z rówieśnikami - zachowania problemowe rówieśników, spostrzeganie aprobaty dla tych zachowań przez znaczących kolegów/koleżanki, odrzucenie przez rówieśników.
• Czynniki środowiskowe - wysoka dostępność substancji psychoaktywnych w środowisku, wysoki poziom zagrożenia przestępczością, niekorzystne warunki ekonomiczne.
• Czynniki makrospołeczne związane z działaniem mediów i popkulturą - ekspozycja na negatywne przekazy medialne (akty przemocy, modelowanie agresji, reklamy alkoholu, leków).

(Ostaszewski, 2008)

2. CZYNNIKI CHRONIĄCE 

Są to te właściwości indywidualne, cechy środowiska rodzinnego, szkolnego, rówieśniczego, najbliższego otoczenia społecznego oraz środowiska makrospołecznego, które wzmacniają zdrowie i pozytywne funkcjonowanie jednostki.

Przykłady wybranych czynników chroniących:

• Cechy indywidualne jednostki - np. zdolność koncentracji uwagi, radzenie sobie z negatywnymi emocjami, pozytywny obraz własnej osoby, 
• Czynniki rodzinne - np. dobre relacje z rodzicami, więź z rodziną, ciepło, spójność, posiadanie jasno sprecyzowanych oczekiwań, zaangażowanie rodziców w sprawy dziecka.
• Czynniki szkolne - np. wsparcie nauczycieli, poczucie przynależności do szkoły, pozytywne osiągnięcia szkolne, pozytywny klimat społeczny, poczucie bezpieczeństwa w szkole.
• Czynniki związane z rówieśnikami - np. posiadanie prospołecznych rówieśników, otaczanie się rówieśnikami, którzy sami nie zachowują się w sposób problemowy. 
• Czynniki środowiskowe - np. przyjazne i bezpieczne sąsiedztwo, niski poziom bezrobocia, przestępstw, dobra dostępność do opieki.
• Pozarodzinny system wsparcia (osoby dorosłe spoza rodziny) - system, który zachęca (stymuluje) dzieci do pokonywania trudności i wzmacnia je poprzez wpajanie pozytywnych wartości.

(Ostaszewski, 2008)

Wiedza o czynnikach ryzyka i czynnikach chroniących jest niezbędna w profilaktyce, ponieważ umożliwia rozumienie mechanizmów powstawania zachowań problemowych i tworzenie skutecznych strategii profilaktycznych.

 

Ankiety czynniki chroniace i ryzyka:

Ankieta dla rodziców klasy IV-V

Ankieta dla rodziców klas II-III   

Ankieta dla uczniów klasy IV-V    

Ankieta dla uczniów klas II-III.